Kwalitatieve, cyclisch verbeterde zorg in het JBZ voor patiënten met alcoholproblematiek

In gesprek

Toen Jacqueline zich realiseerde dat er grote patiëntengroep was met alcoholproblematiek die eigenlijk niet goed geholpen kon worden, besloot ze tot actie over te gaan. Ze ging in gesprek met psychiaters met als doel hen vroegtijdig te betrekken bij de zorg voor patiënten met alcoholproblematiek. Er was op dat moment nog geen structurele begeleiding voor deze doelgroep, op klinisch vlak.

Ook startte ze een onderzoek onder MDL-verpleegkundigen. Ze nam interviews af en stelde vragen als ‘wat is er nodig?’, ‘wanneer is er een probleem?’, ‘hoe voer je het gesprek over alcoholgebruik?’ en ‘wat kunnen we bieden?’. Ook heeft Jacqueline geïnformeerd bij andere ziekenhuizen hoe zij dit aanpakten. Zo sprak ze een projectleider bij het Haaglanden MC, waar een project liep voor mensen met alcoholproblematiek die binnenkwamen op de SEH.

Opzet netwerk

Haar thesis leidde uiteindelijk tot een businessplan voor de Raad van Bestuur van het JBZ. Daarna kreeg ze uren voor dit project en heeft ze een scholing opgezet voor MDL-verpleegkundigen op haar afdeling.

Daarnaast heeft ze een netwerk opgezet waarin naast de MDL-verpleegkundigen en artsen, de psychiaters, maatschappelijk werk in en buiten het ziekenhuis (in de wijk), verslavingszorg (o.a. NOVADIC), de GGD en huisartsen zijn meegenomen. Vervolgens is Jacqueline met al deze partijen in gesprek gegaan om ideeën op te doen. Dit heeft geleid tot de opzet van het project om de zorg voor mensen met een alcoholprobleem te verbeteren.

Dit project is twee jaar geleden uitgerold op de afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten (MDL). Vanuit het Nationaal Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik van het VWS (2018) is het Samenwerkingsverband Vroegsignalering Alcoholproblematiek (SVA) opgericht. Het SVA bestaat uit vijf werkgroepen met elk hun eigen focusgebied: ouderen, jeugd, zwangerschap, tweede lijn en werkgevers. Het project uit het JBZ is een van de kansrijke projecten vanuit de landelijke werkgroep tweede lijn.

Jacqueline werkt twee dagen per week (16 uur) als projectleider; ze is geen MDL-verpleegkundige meer. MDL-arts Henk-Marijn de Jonge is aangesloten bij dit project en zet zich twee dagen per maand in. Beiden zijn ook lid van de landelijke werkgroep tweede lijn.

In 2020 maakte Nieuwsuur een reportage die een goede indruk geeft van het project. Bekijk deze hier.

Onderdelen van het alcohol-project

De benadering in het JBZ houdt in essentie rekening met de complexiteit in de hele keten en draagt bij aan het cyclisch verbeteren van de zorg voor klinisch opgenomen patiënten met een alcoholprobleem. Het project richt zich op scholing van het zorgpersoneel, screening van de patiënt en een Multidisciplinair Overleg (MDO) waarin casussen worden besproken.

1. De scholing is gefocust op motiverende gespreksvoering voor artsen en verpleegkundigen. Onderdeel van de scholing is een instructie omtrent het uitvoeren van een AUDIT (zie punt 2).

2. In de kliniek neemt de verpleegkundige standaard een vragenlijst af waarin alle patiënten wordt gevraagd naar alcoholgebruik. Wanneer iemand meer dan twee à drie glazen per dag drinkt, wordt een AUDIT afgenomen. Deze audit bevat zo'n tien vragen om alcoholproblematiek in een vroeg stadium al op te sporen. Er is een protocol gemaakt met de interpretatie van de AUDIT-score en bijbehorende acties:

• Categorie 1 behoeft geen actie, want dat zijn patiënten die minder dan 2-3 glazen per dag drinken.
• In categorie 2 krijgt de patiënt voorlichting en informatie over te veel alcoholgebruik.
• In categorie 3 wordt de psychiater in consult gevraagd. Wanneer er psychosociale problemen blijken te zijn, wordt de patiënt besproken in een MDO. Hierbij gaat het echt om maatwerk per patiënt. Alle betrokken partijen van het MDO denken mee aan de best mogelijke zorg zowel tijdens als na de ziekenhuisopname. ‘Het blijft zoeken’, vertelt Jacqueline, ‘gezien veel patiënten met alcoholproblematiek tussen wal en schip vallen als het gaat om voorwaarden van instellingen.’

3. Het Multidisciplinair Overleg (MDO) vindt twee keer per week plaats. In dit overleg nemen deel:

• De psychiatrie (AIOS of VS).
• Medisch maatschappelijk werk vanuit het ziekenhuis.
• Sociaal werk vanuit de wijk (FARENT).
• De arts en de verpleegkundige van de afdeling waar de patiënt ligt.
• Jacqueline als procesbegeleider en notulist.

Via al deze mensen is het hele netwerk goed en snel bereikbaar. De psychiater overlegt bijvoorbeeld met de huisarts en verslavingszorg, maatschappelijk werk met revalidatieplekken en het sociaalwijkteam etc.

Nut en noodzaak

Helaas is er bij verslavingszorg vaak een wachttijd en kunnen mensen niet altijd rechtstreeks vanuit het ziekenhuis terecht. Er wordt dan in het MDO naar tussentijdse oplossingen gekeken. Voorbeelden zijn het inzetten van bemoeizorg of thuiszorg, maaltijdvoorzieningen thuis ofwel eerst een revalidatieplek in het verpleeghuis of een tijdelijke woning (als die er niet is). Dit laatste is wel eens moeilijk, want het verpleeghuis voorziet problemen. In dat geval wordt geprobeerd de connectie met verslavingszorg te leggen, zodat zij als back-up kunnen fungeren voor vragen of regelmatig langskomen.

Toekomst

Jacqueline is in gesprek met andere afdelingen in het JBZ over de implementatie van dit project, of onderdelen daarvan. Zo wordt op de SEH een verkorte versie van de AUDIT, de AUDIT(C) genaamd, gebruikt bij alle patiënten. Het project daar is op 1 oktober 2021 van start gegaan, maar heeft gezien de oplopende zorg rondom corona en influenza geen topprioriteit. Patiënten worden wel al bevraagd, met name bij opnames en verdenking van overmatig alcoholgebruik. Bij deze patiënten worden interventies ingezet. In 2022 wordt een een implementatieslag gemaakt.

Op de afdeling Neurologie beginnen medewerkers met de eerste scholingen. Er wordt gesproken over het opzetten van een Leefstijlpoli om vanuit de SEH naar door te kunnen verwijzen. Alcoholproblematiek wordt daar dan onderdeel van.

Daarnaast is Jacqueline in overleg met chipsoft om de AUDIT en de AUDIT(C) screeningslijst in HiX te krijgen zodat het makkelijker bruikbaar wordt. Verder gaat ze ook in gesprek met de verschillende betrokken partijen over capaciteit, omdat er door dit project meer doorverwijzingen zijn (meer vroegtijdig geïdentificeerde gevallen) vanuit het JBZ met alcoholproblematiek.

Jacqueline is, naast projectleider, ook bezig met onderzoek om meer maat en getal aan dit project te kunnen geven. Ze heeft de kans gekregen vanuit het JBZ om de master ‘Evidence based practice in Healthcare’ te volgen. Jacqueline gaat een systematische review schrijven over verschillende screeningsinstrumenten, de AUDIT is er daar een van. Dit alles moet meer onderbouwing geven van het initiatief en de aanpak.