In het kort
Het veilig klaarmaken en toedienen van high-risk medicatie is een belangrijk veiligheidsthema voor ziekenhuizen. Volgens de Nederlandse richtlijnen (VMSzorg thema High Risk Medicatie) moeten verpleegkundigen bij alle parenteralia-toedieningen met twee personen aan het bed van de patiënt een dubbelcheck verrichten. Uit Nivel-onderzoek blijkt dat de uitvoering van deze dubbelcheck bij alle parenteralia-toedieningen niet haalbaar is; het gaat om een zeer groot aantal toedieningen per dag, waarbij slechts een klein percentage tot schade bij de patiënt kan leiden bij een eventuele toedienfout. Verpleegkundigen maken zelf (vaak ad hoc) een risico-inschatting voor de noodzaak van de toepassing van een dubbelcheck. Dit betekent een risico voor zowel de patiënt als de verpleegkundige (second victim). Ook wordt de kostbare tijd van verpleegkundigen hiermee niet efficiënt ingezet.
Project Veilige Toediening Parenteralia (VTP)
Het project omvat vier onderdelen:
- Barcodescanning bij toediening van alle parenteralia
- Risico-gestuurde dubbelcheck
- Verbeteren van de effectiviteit van de dubbelcheck door onafhankelijke en geconcentreerde uitvoering
- Borgen en continu verbeteren van de veiligheid bij toediening van parenteralia
Het project betreft de toediening van parenteralia door verpleegkundigen op verpleegafdelingen in het MUMC+. Andere afdelingen zoals intensive cares, OK’s, SEH, dialyse, functieafdelingen en poliklinieken, evenals toediening door andere zorgverleners zoals bijvoorbeeld artsen, vallen niet binnen dit project.
Risicoanalyse
Met artsen, verpleegkundigen en ziekenhuisapothekers is een risicoanalyse (Failure Mode Effect Analysis: FMEA) uitgevoerd; zij hebben de parenteralia-toedieningen in de categorieën hoog en laag risico ingedeeld. Bij hoog-risico parenteralia wordt bij de toediening de volledige dubbelcheck uitgevoerd: naast het scannen van de barcode, controleert een tweede verpleegkundige de toediensnelheid en toedienweg aan het bed van de patiënt (dubbelcheck). Bij laag-risico parenteralia voert de verpleegkundige de dubbelcheck uit d.m.v. barcodescanning en worden de toediensnelheid en toedienweg niet door een tweede verpleegkundige gecontroleerd (single check). Uit een aanvullende risico-analyse van het proces van toedienen van laag risico parenteralia blijkt dat het risico op optreden van schade bij deze werkwijze klein is.
De volgende algemene voorwaarden voor toepassing van risico-gestuurde dubbelcheck zijn afgesproken:
Onderzoek en verbeterinitiatieven
De effecten van de nieuwe werkwijze op de patiëntveiligheid, tijdsbesteding en beleving van verpleegkundigen worden op pilot-afdelingen onderzocht. Op basis van resultaten van dit onderzoek wordt de werkwijze waar nodig bijgesteld en opnieuw geëvalueerd. Daarnaast worden periodiek de lijst met hoog risico parenteralia herzien, de risicoanalyses herhaald, medicatieveiligheidsrondes uitgevoerd en incidenten geanalyseerd. Er wordt een dashboard ontwikkeld om de barcodescanning van alle parenteralia toedieningen en de uitvoering van de dubbelcheck bij hoog risico parenteralia continu te monitoren. Hiermee wordt een Plan-Do-Check-Act-cyclus (PDCA) verankerd, waarbij het projectteam benodigde verbetermaatregelen initieert. Het effect van de nieuwe werkwijze wordt onderzocht met nul- en effectmetingen op zowel interventie- als controle-afdelingen.
De gekozen werkwijze en verbetermaatregelen in het MUMC+ sluiten naadloos aan bij de aanbevelingen van de derde Nivel-evaluatie van het VMSzorg thema High Risk Medicatie – klaarmaken en toedienen parenteralia. De verwachting is dat deze nieuwe aanpak meer veiligheid voor patiënt én verpleegkundige en meer tijd en medewerkerstevredenheid voor de verpleging oplevert.
