Rachel Bogers: “In het multidisciplinaire gesprek kijken we of een behandeling nog passend is voor een kwetsbare oudere patiënt”

Door Rinke van den Brink

Rachel Bogers is al dertien jaar werkzaam als klinisch geriater. Vanaf 2009 tot 1 maart 2022 in het Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede. Sinds een paar weken nu in het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen. Ze benadrukt dat er ook nu al allerlei aanvullende veiligheidsmaatregelen in de behandelingen van kwetsbare ouderen zijn ingebouwd. Alle 70-plussers moeten in principe meteen na hun ziekenhuisopname uitvoerig gescreend worden op extra risico’s. In de praktijk volgen de daarbij horende preventieve acties niet altijd. “Uit de Monitor Zorggerelateerde Schade van het Nivel blijkt dat de kwaliteitsverbetering stagneert”, zegt Bogers. “Iedereen kijkt in zijn eigen ziekenhuis hoe het beter kan.” Individuele kwetsbare ouderen verschillen bovendien dusdanig van elkaar dat er geen harde richtlijnen op te stellen zijn. Bogers vertelt dat in het Ziekenhuis Gelderse Vallei er elke twee jaar een scholing werd gegeven aan artsen en verpleegkundigen samen. “Dat kwam de samenwerking ten goede, maar inhoudelijk sloot het onvoldoende aan bij de behoeften van specifieke afdelingen. Die zijn nu eenmaal bij ervaren verpleegkundigen of artsen heel anders dan bij net afgestudeerden.”

Bogers vertelt dat ze eerst nogal sceptisch stond tegenover Tijd voor Verbinding. Ze vroeg zich oprecht af wat ze collega’s uit andere ziekenhuizen te melden had. “Maar toen vertelde een collega uit het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven in de expertgroep dat ze daar naar de verschillende afdelingen gingen en vroegen aan wat voor scholing zo’n afdeling precies behoefte had. En dat boden ze vervolgens aan. In Ede gaan ze nu proberen op dezelfde manier meer te voldoen aan de werkelijke scholingsbehoefte.” Tijdens de bijeenkomsten van de expertgroep Kwetsbare Ouderen merkte Bogers dat ook andere ziekenhuizen bezig waren met hoe je functieverlies bij kwetsbare ouderen zoveel mogelijk kunt voorkomen. “In Ede hadden we daar veel ervaring mee. Bij iedere patiënt noteerden de fysiotherapeuten op een whiteboard hoe ze veilig gemobiliseerd mochten worden. Soms alleen binnen hun kamer, soms mochten ze de gang op, anderen mochten het hele ziekenhuis door. We hebben ook stappentellers gekocht waarvan de resultaten rechtstreeks in het EPD van de patiënt kwamen te staan. Voor veel collega’s was dat een eye-opener. Voor het grootste deel is die aanpak heel makkelijk te implementeren. Zo’n stappenteller is wat lastiger, daar kun je dan wel of niet voor kiezen.”

Gaandeweg ontdekt Bogers dat ze eigenlijk helemaal niet zo goed op de hoogte was van wat er allemaal gebeurde in andere ziekenhuizen. “Tijd voor Verbinding is een heel laagdrempelige manier om gemakkelijk contacten te leggen en allerlei ervaringen te delen, ook via de site.” In de expertgroep zitten behalve geriaters ook allerlei andere disciplines en patiënten. Vrijwel alle specialismen hebben te maken met kwetsbare ouderen. “Het maakt zo’n initiatief krachtiger en veel efficiënter dat er niet alleen geriaters in zitten die een natuurlijke affiniteit hebben met kwetsbare ouderen, maar ook chirurgen, anesthesisten, internisten, verpleegkundigen en noem maar op.”

Bij de behandeling van kwetsbare ouderen dringt het multidisciplinair gesprek zich als vanzelf op. Uit de recent gepubliceerde vijfde Monitor Zorggerelateerde Schade blijkt dat kwetsbare ouderen doorgaans onverwachts opgenomen worden in het ziekenhuis en dat ze in overgrote meerderheid multimorbiditeiten hebben. “We stellen dan in een multidisciplinair gesprek vast welke behandeling een patiënt aankan.” Door de verschillende betrokken specialismen is dat niet altijd eenvoudig. Het Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein heeft daar een mooi hulpmiddel voor ontwikkeld, vertelt Bogers. “Kwetsbaarheden op lichamelijk, sociaal en psychisch gebied, maar ook op het gebied van het persoonlijk netwerk, worden in de kleuren groen, oranje en rood uitgedrukt. Die staan voor geen kwetsbaarheid, enigszins kwetsbaar en erg kwetsbaar. Dat helpt bij het nemen van beslissingen in het multidisciplinair gesprek, omdat het op een efficiënte manier inzicht geeft in de toestand van de patiënt. Je ziet in één oogopslag dat iemand bijvoorbeeld motorisch kwetsbaar is, maar dat zijn of haar geheugen nog prima is. Dat zorgt ervoor dat het tijdsbeslag voor het multidisciplinaire gesprek per patiënt flink bekort wordt. Uiteindelijk hakt de hoofdbehandelaar van de actuele klacht waarmee de patiënt op dat moment in het ziekenhuis is, de knoop door van wat er moet gebeuren.”

Of wat er juist niet moet gebeuren. Het gesprek daarover aan de voorkant van het hele proces vindt steeds vaker plaats. Artsen zijn zich meer bewust dat behandelen voor kwetsbare ouderen risico’s met zich meebrengt. “Orthopeden die een patiënt zien met ernstige loopproblemen en een versleten heup constateren, stellen zichzelf steeds vaker de vraag of er niet meer aan de hand is dan een versleten heup. En, wat zijn de risico’s van een operatie. Ze zijn eerder geneigd om patiënten eerst door te sturen naar de geriater. Bij twijfel of een patiënt een behandeling aankan moet je drie keer nadenken voordat je die start.” Het onderzoek door de geriater kán opleveren dat de patiënt minder kwetsbaar is dan gedacht en dat een operatie dus best mogelijk is. Maar ook de tegenovergestelde uitkomst kan zich voordoen. Het is beter af te zien van een operatie. “Het gaat er ook om wat een patiënt nog wil in het restant van zijn leven. De ene patiënt vindt het niet onoverkomelijk als een operatie ertoe zou leiden dat hij of zij in een rolstoel belandt. Die wil gewoon verder leven. Voor andere patiënten is zo’n uitkomst onvoldoende. Die willen de hond nog kunnen uitlaten of hun dagelijkse wandelingetje kunnen blijven maken. Patiënten vinden het belangrijk om je te vertellen over hun leven, over wat ze hebben meegemaakt, wat ze belangrijk vinden en wat ze in hun resterende tijd nog willen. Als geriater moet je dat inventariseren en vervolgens moeten we in het multidisciplinaire gesprek kijken of de eventuele behandeling daarbij past of niet.” Op dit moment vinden die multidisciplinaire gesprekken plaats zonder de patiënten of hun mantelzorgers. Bogers sluit niet uit dat in de toekomst daar verandering in komt. “Maar als die erbij zijn zou dat een objectieve en eerlijke gedachtewisseling misschien wel belemmeren”, zegt ze. 

Dit interview maakt onderdeel uit van een reeks waarin de mogelijkheden voor het verder verbeteren van patiëntveiligheid worden besproken door de ogen van een patiënt, verpleegkundige, medisch specialist, bestuurder en onderzoeker.