Hoe kun je met het multidisciplinaire gesprek de patiëntveiligheid verbeteren? 

Als eerste, waarom is het belangrijk om patiënten een stem te geven? 

• Door te luisteren naar de patiënt én te reflecteren op het zorgproces, kunnen schade of fouten worden voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan het vragen naar iemands wensen, de medicatie of welke eerdere behandelingen iemand gehad heeft.  
• Het oprecht gehoord en gezien worden, geeft patiënten en naasten bovendien een gevoel van vertrouwen en veiligheid (aldus Willeke Mayenburg, programmaleider ‘Patiënt als Partner’, bij het Groene Hart Ziekenhuis). 
• Daarnaast doorlopen patiënten het gehele zorgproces. Zij hebben de meeste informatie compleet.  

Drie niveaus 

Een vorm om de patiënt een stem te geven is het multidisciplinaire gesprek tussen zorgprofessionals én de patiënt, zien we binnen Tijd voor Verbinding. Angelique Weeda, reumatoloog Maasstad ziekenhuis en professor aan de Erasmus Universiteit, vertelt in deze video hoe je de patiënt kunt betrekken. Zij onderscheidt drie niveaus van een gesprek:

• micro: Met de patiënt zelf in gesprek over de behandeling;
• meso: richt zich op hoe je zorgpaden (processen) kunt optimaliseren;
• macro: richt zich op de samenwerking met andere zorginstellingen.

Inzet op deze drie niveaus werkt versterkend.  

Voeren van multidisciplinaire gesprekken 

Patiëntenparticipatie wordt steeds belangrijker binnen multidisciplinaire teams. Uit onderzoek van Choy et al. (2007) blijkt dat zowel zorgprofessionals als patiënten het waarderen wanneer patiënten onderdeel uitmaken van het multidisciplinaire team en deelnemen aan overleggen. Volgens hen is het belangrijk om patiënten te betrekken bij zowel multidisciplinaire gesprekken als bij het plannen van hun behandeling. Zo maak je de zorg meer patiëntgericht. 

Andere benadering 

Arwen Pieterse kampt al sinds jonge leeftijd met reuma en de huidaandoening psoriasis. Zij is associate professior bij het Leiden UMC en cognitief psycholoog. Pieterse omschrijft hoe zij het multidisciplinaire gesprek ziet: “Ik begrijp het zo dat ieder die professioneel relevante informatie heeft en ieder die ik vanuit mijn behoefte er van mijn kant bij wil hebben, betrokken is bij de beslissingen die genomen worden in mijn zorg.” 

“Het multidisciplinair gesprek voelt voor mij als zo’n wezenlijk andere benadering van mijn aandoening dan zoals het eraan toegaat in de praktijk. Vanuit mijn behoeften en perspectief als patiënt is de zorg nu kunstmatig opgesplitst in specialismen. Daar zit een logica achter, alleen schiet het z’n doel voorbij: artsen gaan zichzelf teveel beschouwen als de zorgverleners voor een stukje van de gezondheid (ziekte) van de patiënt. Dat past niet bij de feitelijke situatie voor patiënten, waarbij er sprake kan zijn van co-morbiditeit en klachten op gebieden die dan buiten het specialisme vallen, waar zij als geheel mee te leven hebben.”  

Wat Pieterse betreft kan er nog veel verbeterd worden: “Je moet ervoor zorgen dat de structuren zo zijn, dat overleg en samenwerking makkelijk zijn. Nu lijkt dat niet zo te zijn. Het effect daarvan is versplinterde zorg voor patiënten bij wie de diagnose zelf al multidisciplinair is – laat staan hoe het is voor patiënten die meer zeldzame combinaties van aandoeningen hebben of aandoeningen ontwikkelen als gevolg van een behandeling.” Een belangrijke basis als het gaat om patiëntveiligheid is dus het overleg en de samenwerking tussen zorgverleners. 

Jan Bertrams, zelf patiënt geweest en lid van de cliëntenraad van het CWZ in Nijmegen, ziet het betrekken van de patiënt als veel meer dan een gesprek. “Je bent als patiënt meer dan alleen je ziekte, het gaat ook om de persoon. De patiënt ís al betrokken, maar wordt er ook goed geluisterd? Pas als dat gebeurt, vergroten we de patiëntveiligheid.” Hij licht zijn eigen ervaring toe: “Er is maar één expert als het gaat over mijn eigen leven, en dat ben ik zelf. Welke oplossing past daarin het beste? Daar moet je met elkaar het gesprek over aangaan. Communicatie is een heel groot middel, daarin verenigen zich de medische expertise van artsen en mijn persoonlijke kennis over mijn lijf. Dit moet je bundelen. Als de zorgverlener écht luistert en oog heeft voor iemand als mens, spreek je van ont-moeten. Dan is er meer ruimte om alert te zijn op kwaliteit van zorg.” 

Kortom, het multidisciplinair gesprek met de patiënt heeft een duidelijke impact op de kwaliteit en veiligheid van zorg. Toch is blijvende aandacht nodig, vooral op de opvolging van de patiëntervaring. Reflectie onderling in een multidisciplinair gesprek is de sleutel om de volgende stap in patiëntveiligheid te zetten. 

Benieuwd naar hoe ziekenhuizen het multidisciplinaire gesprek met de patiënt vormgeven? Bekijk dan onderstaande praktijkvoorbeelden:  

• Het goede gesprek bij proactief zorgplan in het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ)
• Debrief bij verloskunde in het Medisch Spectrum Twente (MST). Continu aandacht voor reflectie en leren
• ACP poli in ziekenhuis Gelderse vallei. De patiënt krijgt de regie door gezamenlijk behandelwensen en zorg te bespreken:    
• VieCuri: kerngroep patiëntparticipatie ondersteunt met tools en tips de afdelingen in continu verbeteren en leren van patiëntfeedback
• Het ZGT ontwikkelde een Menukaart patiëntparticipatie:  

Zelf aan de slag met het multidisciplinair gesprek met de patiënt? Sluit je dan aan bij het leer- en verbeternetwerk op dit thema.

Literatuur: Choy, E., Chiu, A., Butow, P., Young, J., & Spillane, A. (2007). A pilot study to evaluate the impact of involving breast cancer patients in the multidisciplinary discussion of their disease and treatment plan. The Breast, 16(2), 178–189.